محله زرتشتیان یزد در نگاه اول چیزی بیش از یک محله با ساختار تاریخی نیست. اما اگر کمی از پیشینه  زرتشتیان بدانیم و نگاه دقیق تری به کوچه پس کوچه های این محله بیاندازیم، با جزئیات خاص و ویژه ای در این محله مواجه می شویم. جزئیاتی که در خیلی از کوچه پس کوچه های قدیمی شهرهای کشورمان بارها و بارها دیده ایم و بدون توجه به شناسنامه و پیشینه اش از کنار آن عبور کرده ایم. بیایید با اراول سری به محله زرتشتیان در یزد بزنیم.

قبل از اینکه کشور ایران به تصرف اعراب درآید و ایرانی ها دین اسلام را بپذیرند، زرتشت مذهب رسمی ایرانیان بود. بسیاری از زرتشتیان در آن زمان به یزد مهاجرت کردند و با پرداخت مالیات،  در آیین زرتشتی باقی ماندند. در حال حاضر بسیاری از آداب و رسوم ما ایرانی ها ریشه در آیین های به جا مانده از دوران باستان  دارد که بخش قابل توجهی از آن هنوز در شهر یزد پابرجاست.

این محله دارای بناهای مختلفی است. از جمله آتشکده معروف آتش ورهرام که یادگار دوره ناصرالدین شاه قاجار است. از دیگر بناهای مهم تاریخی این محله می توان خانه ورمزدا، خانه رستمی، دبستان دینیاری، گاهنبارخانه، خانه ورجاوند، آتشکده زرتشتیان و بیمارستان بهمن را نام برد.

بافت سنتی این محله در حاشیه خیابان آیت‌الله کاشانی قرار گرفته و به همان شکل قدیم خود حفظ شده است. اما بهتر است قبل از بازدید از آتشکده و دیگر بناهای تاریخی این محله، راهتان را از کوچه پس کوچه های باریک و خشتی محله زرتشتی ها در پیش بگیرید و حین عکاسی از جزئیات این محله و داستان آن ها غافل نشوید:

درکوب های نه و مردانه

درکوب های مسی از بهترین اجزائی است که بر درب های چوبی و قدیمی محله زرتشتی ها خودنمائی می کند و ریشه در سنت های پیشین ایرانیان دارد. این درکوب ها جزء جدایی ناپذیری از دربهای ایرانیان است که در بسیاری از شهرها و روستاهای قدیمی ایران هم یافت می شود. درب خانه های قدیمی ایرانیان دو درکوب داشت؛ یکی برای آقایان و یکی برای بانوان. علت این کار این بود که صاحبخانه بتواند تشخیص بدهد که چه کسی بر در خانه است و از این جهت کسی که برای گشودن در به روی مهمان می رفت، زن خانه باشد یا مرد خانه. این گونه اطلاعات برای خانواده های محافظه کار و به ویژه بعدها برای مسلمانان بسیار ضروری بود. درکوب سمت راست که بزرگتر بود و صدای بم تری ایجاد می کرد برای مردان بود و درکوب سمت چپ که صدای آن کمتر بود، برای بانوان بود.

سکوها و طاقچه ها

از آنجایی که برقرار کردن ارتباط و ایجاد تعامل با همسایگان در بین اهالی یزد بسیار اهمیت داشته، در گوشه و کنار کوچه ها سکوهای خشتی تعبیه می شد تا اهالی محل بتوانند در طول روی آن بنشینند و بعد از سلام و احوال پرسی، گپی با هم بزنند. همچنین طاقچه هایی در بین مسیر  روی دیوارها برای روشن کردن شمع و پیه سوز تعبیه شده بود که همسایگان بتوانند در طول شب،  با قرار دادن شمع یا پیه سوز بر روی آن، روشنایی مورد نیاز  خود را تامین کنند. به این ترتیب با نزدیک شدن به غروب آفتاب و تاریک شدن هوا مجبور نبودند کوچه را ترک کنند، بلکه می توانستند زیر نور پیه سوز یا شمعدان ها به گفتگوی خود ادامه بدهند. اگر چه امروز نیازی به روشن کردن پیه سوزها نیست و این طاقچه ها فقط نمادین است و یادگاری  از گذشته نه چندان دور محله زرتشتیان.

کوچه آشتی کنان

یکی از مشخصات معماری شهری در ایران باستان کوچه های

باریک و طویلی است که به کوچه آشتی کنان شهرت داشته اند.

این کوچه ها آنقدر باریک هستند که دو نفر به شکل همزمان

به سختی می توانند از آن عبور کنند. مشابه این کوچه ها در محله زرتشتی های یزد هم وجود دارد.

هر وقت دو نفر به هر دلیل با یکدیگر قهر بودند و گفتگو نمی کردند،

همسایه ها و دوستان  آن ها را به بهانه ای به کوچه آشتی کنان می فرستادند

تا با یکدیگر رو به رو  شده و مجبور به آشتی و گفتگو شوند.

در قسمت بالای این کوچه ها،  قوس هایی تعبیه شده است که هم در زیر آفتاب مستقیم کویر

حکم سایه بان را دارد و  هم، چون از بالا  کوچه را به بخش های کوچکتری تقسیم می کند،

باعث می شود طول کوچه ها کمتر به نظر برسد و عبور از آن  برای عابران چندان خسته کننده نباشد.

پیرهریشت

این آتشکده در پانزده کیلومتری شهرستان اردکان، در دامنه کوه های کم ارتفاع و بدون پوشش گیاهی واقع شده است. بنا به توصیف فرهنگ بهدینان، زرتشتیان بر این اعتقادند که "هریشت" محل غایب شدن یکی از کتیزهای بانوی "یزد گرد ساسانی" است.

زرتشتیان هر سال، در روز هجدهم نوروز به این محل می آیند و به زیارت، جشن و پایکویی می پردازند.

پیرنارسون

زیارتگاه "پیرنارسون" یا "نارسونه" در جاده قدیم یزد- مشهد، در میان ارتفاعات شهرستان های یزد و خرانق قرار دارد. این محل مورد احترام پیروان مذهب زرتشتی است و هر سال، شماری از زرتشتیان به این محل می آیند و به اعمال مذهبی خود می پردازند.

چک چک یا پیر سبز

این آتشکده در چهل و هشت کیلومتری شهر یزد، در جاده طبس و در میان کوه های "اردکان" و "انجیره" قرار دارد. چون از شکاف کوه های صخره ای پوشیده از سبزه آن، همواره آب می چکد، این محل به "چکچو"، "چک چک" معروف شده است. زرتشتیان این محل را "پیرسبز" می نامند.

پیرنارکی

پیرنارکی، یکی از مهم ترین زیارتگاه های زر تشتیان ایران است که در پانزده کیلومتری شهرستان مهریز و در دامنه کوهی به همین نام قرار دارد. بنا به روایت زرتشتیان پیر نارکی، محل غایب شدن شاهزاده "نازبانو" خواهر "شهربانو"- همسر امام حسین (ع) – و دختر "یزد گرد سوم" است. او در یکی از جنگ ها، به این منطقه دور افتاده پناه آورد و در همین مکان به حق تعالی پیوست.

در این زیارتگاه، چشمه آب و چند درخت کوهستانی دیده می شود و اطراف آن، خیله های زرتشتیان قرار دارد. همه ساله زرتشتیان سراسر ایران، دوازدهم تا شانزدهم مرداد ماه را وقف زیارت این پیر می کنند.

در تحقیقات باستانی شناسی اخیر، جاده قدیمی دسترسی به این زیارتگاه از مسیر شهرستان تفت کشف شده است. طول این جاده ده کیلومتر و عرض آن چهار متر است. دیواره این جاده در بعضی از قسمت ها، تا ارتفاع یک متر، تماماً سنگ چین شده است. احتمالاً قدمت این جاده همزمان با پیدایش زیارتگاه پیرنارکی (بیش از هزار سال) است.

مسافرین محترم شهر زیبای یزد نگران اقامت خود نباشید.آماده اسکان شما در بهترین تمیزترین و مناسب ترین مجموعه های اقامتی یزد هستیم

مجموعه های اقامتی ما شامل

منزل سه خوابه ویژه 8تخته با گنجایش 12 نفر

منزل مبله دو خوابه ویژه 6 تخته

آپارتمان مبله دو خوابه 5 تخته

آپارتمان مبله تک خواب 4 تخته

سوئیت همکف 4 تخته

سوئیت دوتخته 36 متری

سوئیت نقلی 2 تخته

اتاق مبله نقلی دو تخته سرویس دار

اتاق مبله نقلی سرویس دار با سرویس خواب

می باشد

هتل آپارتمان و سوئیت در یزد 09103321090

مسافرین محترم شهر یزد

مفتخریم که تمیزترین و شیک ترین سوئیت های َشهر یزد را در اختیار شما مهمانان متمدن و بافرهنگ شهر یزد قرار دهیم.اگر در جستجوی اقامتگاهی امن و فوق العاده تمیز در منطقه بافرهنگ شهر یزد هستید با ما تماس بگیرید.

شماره تماس:09103321090

زرتشتیان در استان یزد زیارتگاه های متعددی دارند و همه این زیارتگاه ها برای آنها حائز اهمیت است اما زیارتگاه چک چک به دلیل موقعیت جغرافیایی و شکل منطق از معروفیت بیشتری برخوردار است و هر سال در ایام مختلف سال نه تنها میزبان تعداد زیادی از زرتشتیان بلکه میزبان گردشگران مسلمان نیز هست.

اما در روزهای 24 تا 28 خرداد این مکان اختصاصا در اختیار زرتشتیان قرار دارد و پیروان این آیین از شهرها و استانها و کشورهای مختلف در این مراسم شرکت می کنند.

برخی معتقدند؛ این گردهمایی زرتشتیان در روزهای یاد شده در دین زرتشت همانند گردهمایی مسلمانان در موسم حج است و به همین اندازه برای زرتشتیان قداست دارد اما عده دیگری نیز معتقدند این دو قابل مقایسه با یکدیگر نیستند.

برای ورود به زیارتگاه، به نشانه احترام، باید کفش ها را از پا درآورد و کلاه بر سر نهاد.

قبل از ورود به زیارتگاه تابلوهایی وجود دارد که نشان می دهد برای ورود به زیارتگاه باید پاک بود، همانطور که در دین اسلام نیز ورود بانوانی که دارای شرایط خاص هستند به مساجد ممنوع است، در این مکان نیز نکات فوق باید رعایت شود.

در داخل زیارتگاه که به شکل دهانه غار است، تنه درخت چنار کهنسالی وجود دارد.

کف زیارتگاه با سنگ مرمر پوشیده شده و از بخشی از سقف قطرات آب چکه چکه بر زمین می ریزد و احتمال نامگذاری این محل نیز شاید از همین رو باشد.

چند شعله شمع به طور دائم در زیارتگاه روشن است و محلی برای سوزاندن عود یا چوب مقدس وجود دارد.

همانند بسیاری از زیارتگاه های سایر ادیان، تصاویری از بزرگان دین زرتشتی زینت بخش محوطه کوچک زیارتگاه است.

سقف زیارتگاه سنگی است. در کف محوطه ظرف هایی برای جمع آوری آب گذاشته اند که بخشی از آن برای تبرک به زائران اهدا می شود و بخشی دیگر نیز به مصرف خوراکی می رسد.

27 خرداد روز نیایش و دعای زرتشتیان جهان در چک چک

همه ساله در 27 خرداد ماه زرتشتیان از سراسر جهان در این مکان گرد هم می آیند و به دعا و نیایش می پردازند.

در مجموعه چک چک ساختمان های متعددی مشاهده می شود از آنجا که مجموعه چک چک با شهر اردکان فاصله زیادی دارد، این ساختمان ها برای اسکان و پذیرایی از زائران ساخته و استفاده می شوند.

ساخت و نگهداری مجموعه چک چک توسط زرتشتیان داخل و خارج از کشور تامین شده است.

در داخل زیارتگاه نوشته ای تحقیق گونه به دیوار نصب شده که توسط رستم بلیوانی، رئیس سابق انجمن زرتشتیان شریف آباد یزد تهیه شده است که بدون هیچگونه اظهار نظر و داوری متن نوشتار در ذیل می آید.

به طوری که در اسناد تاریخی و مذهبی و دیوان خاضع و سینه به سینه محلی به یادگار مانده، در دوران سلطنت یزدگرد سوم، آخرین پادشاه ساسانی، چون اوضاع ایران رو به وخامت می رفت، یزدگرد سوم فکری اندیشیده که خاندان خود را از مدائن به یزد که منطقه نسبتاً امنی بوده است، کوچ دهد از اینرو به دستور وی شهری با استحکامات آن روز (حصار و برج و خندق) برای محافظت تهیه و خاندان خود را از مدائن به یزد کوچ داده است و امکان دارد اسم یزد از یزدگرد به یادگار مانده باشد شاید آثار برج و بارو به جا مانده در محله یزاران بقایای شهر یاد شده باشد.

یزدگرد دو پسر به نام های هرمزان و اردشیر و پنج دختر به نام های شهربانو، پارس بانو، مهربانو، نیک بانو و نازبانو داشت. نام همسرش کتایون بود و خدمه ای به نام مروارید داشت.

روایت شکل گیری زیارتگاه های زرتشتیان در یزد

یزدگرد پس از شکست از مسلمانان به خراسان گریخت و در آنجا به دست آسیابانی کشته شد.

با شایع شدن خبر مرگ یزدگرد، خانواده وی در یزد با یکدیگر وداع کرده و هر یک به سمتی از اطراف یزد متواری شدند.

هرمزان و شهربانو، پسر و دختر بزرگ یزدگرد در حین فرار دستگیر و به عربستان به غلامی و کنیزی برده می شوند.

پارس بانو و مهربانو به سمت شمال غربی یزد متواری شدند. این دو در حدود ارجنان از هم وداع کرده، مهربانو به سمت عقدا گریزان بوده است که بر اثر بی غذایی و رنج راه در عقدا فوت می کند. وی را در گوشه باغی در عقدا دفن می کنند که اکنون به مزرعه مهر معروف است و مردم آن سامان آن را محل مهربانو می نامند و برای وی شمع روشن می کنند.

پارس بانو در سمت غربی عقدا به زرجوع رسیده در کوهی غایب می شود. شکاف سنگیِ زیارتگاه را محل غایب شدن پارس بانو می دانند. در گذشته لباس مقنعه مانندی در شکاف سنگ ظاهر بوده که آن را برای تبرک کنده و حفظ کرده اند.

نیک بانو (چک چک) با مروارید (هریشت) در بیابان وداع کرده به سمت کوهی در 37 کیلومتری شرق اردکان می رود که اکنون کوه چک چک نامیده می شود و در این کوه غایب می شود.

آثار لباس مقنعه مانندی در شکاف کوه وجود داشته که آن را برای تبرک کنده اند. این محل، امروز، زیارتگاه زرتشتیان جهان است.

چنار هزار ساله؛ عصای نیک بانو است که بر اثر رطوبت سبز شده است

در زیارتگاه درخت چنار تنومندی هست که بیش از هزار سال قدمت دارد. گفته می شود این درخت همان عصای نیک بانو (پیر سبز) بوده است که با آن به شکاف کوه زده است و پس از آن بر اثر رطوبت آب شیرینی که از شکاف کوه می چکد، سبز شده است.

مروارید (هریشت) نیز در کوهی در 17 کیلومتری اردکان در کوهی که امروزه هریشت نامیده می شود، غایب شده است و این مکان نیز از زیارتگاه های زرتشتیان است.

نازبانو (نارکی) به سمت جنوب یزد متواری شده در کوه تیجنگ غایب شده و آثار زیارتگاه در آنجا موجود است.

اردشیر پسر کوچک یزدگرد به همراه مادرش کتایون به سمت خرابه های شرقی یزد متواری شدند. کتایون در پشت حصار یزد که اکنون در خود شهر یزد واقع شده و به ستی پیر معروف است، پناه برده و در آنجا در چاهی غایب شده است که اکنون این محل زیارتگاه زرتشتیان است.

اردشیر نیز در شرق یزد در کوهی غایب شده که این مکان نیز به زیارتگاه (نارستانه) معروف است.

به هر حال نه تنها چک چک که چندین زیارتگاه دیگر زرتشتیان بر اساس روایت یاد شده در یزد وجود دارد و هر سال در ایام مختلفی از سال یعنی در روزهایی از فروردین، خرداد، تیر و مرداد زرتشتیان در این محل گردهم می آیند.

زندگی مسالمت آمیز مسلمانان و زرتشتیان در کنار یکدیگر

اما بزرگترین این گردهمایی ها در چک چک اردکان است و از روز گذشته این گردهمایی آغاز شده و تا فردا ادامه می یابد. در روز 27 خرداد نیز مراسم ویژه ای برگزار می شود و تا پایان روز 28 خرداد همه این مکان را ترک می کنند.

گرچه مسلمانان در منطقه اردکان بسیار پایبند به اصول دین خود هستند اما زرتشتیان نیز از سالیان دور به طور مسالمت آمیزی در کنار مسلمانان این شهرستان و سایر شهرستان های استان یزد زیسته اند و هر سال این مراسم خود را در آزادی و امنیت کامل برگزار می کنند.